Meet your maker

Ik dacht in al mijn bescheidenheid om mijn eerste column voor Plot Magazine maar eens bij het begin te beginnen. De schepping. 

Waarom niet? Enig godscomplex is de gemiddelde scenarist niet vreemd; we hebben immers heel wat werelden gevuld met onze creaties. Scheppen is wat we doen!

Laten we beginnen met de vraag: Wie is de maker?
 
Wie is de maker van een film of serie? Over wie de maker is van een boek, bestaat weinig discussie. Dat is uiteraard de schrijver. En de drukker dan? Die maakt eigenlijk het feitelijke, fysieke boek. Iedereen snapt natuurlijk dat je daarmee niet de schepper van een werk bent.

Dat is degene die het verhaal heeft bedacht, vormgegeven en geschreven. En de illustrator? Die is weliswaar maker van een onderdeel van het boek, de illustraties, maar niet van het boek zelf. Pas wanneer de tekeningen van wezenlijk belang zijn voor de vertelling, zoals bij een prentenboek of stripalbum, noem je de illustrator ook de maker van het boek.

Zou iemand een uitgever ook maker noemen? Natuurlijk niet. Die is een belangrijke schakel bij de totstandkoming, financiering en exploitatie van de boeken – maar zal zichzelf nooit een maker noemen. Daar is geeneens discussie over.
 
Bij film is die discussie er gek genoeg wel. Veel mensen werken mee aan een audiovisueel product en voelen zich – terecht – op vele manieren verbonden aan het resultaat. Maar zijn ze daarmee allemaal maker?
 
Op menig filmposter prijkt de aanprijzing: van de makers van… Dit slaat dan veelal op de producent en zeker niet altijd op de scheppers. Is de producent dan de maker van een filmwerk?
 
Het is op zich best te begrijpen dat een partij die een creatief team samenstelt en financiële en organisatorische werkzaamheden onderneemt, het gevoel heeft dat de film ook een beetje van hem of haar is. Maar net zomin als een uitgever of een drukker een maker is van een boek, is een producent dat van een film.
 
Bij de aanpassing van het filmauteursrecht in de Auteurswet en nu weer bij de totstandkoming van het sectoradvies van de Raad voor Cultuur begon de discussie over de invulling van de term maker opnieuw. Met name tussen de makersverenigingen en de producentenclubs liepen de gemoederen hoog op. In het sectoradvies van de Raad van Cultuur aan het kabinet staan nu alle partijen – scenaristen, regisseurs, hoofdrolacteurs en producenten – als makers genoemd. Een overwinning voor de producenten – maar het zet wel te denken. Zou de Raad van Cultuur uitgevers of muziekproducenten ook als scheppers zien? Of aannemers en projectontwikkelaars naast de architect? Zou er verwarring zijn tussen kledingfabrikanten en modeontwerpers over wie de creatie heeft gemaakt? Natuurlijk niet.
 
Wie de maker is lijkt nogal af te hangen van wie je het vraagt. Daarom is het goed om te kijken wie in juridische zin de maker is.
 
In het auteursrecht is de schepper van het verhaal de auteur, de maker. Meepraten en meedenken over het verhaal maakt iemand niet tot de maker; het is degene die schrijft, degene die de inhoud van het verhaal de (originele) vorm geeft van de vertelling, die als maker in auteursrechtelijke zin moet worden aangemerkt.
 
Bij een verhaal is het antwoord zodoende eenvoudig. Ingewikkelder wordt het bij een filmwerk. Naast de scenarist zijn er immers tal van andere ‘mede-makers’ die een bijdrage leveren aan de film. Om te kunnen spreken van een (mede)makerschap is cruciaal dat men een bijdrage levert aan de auteursrechtelijk beschermde vorm van het filmwerk. Naast de scenarist zijn dat tal van andere ‘creatieven’, maar niet de producent. Waarom dan de verwarring en de bijbehorende spanning wanneer de vraag slechts maar opgeroepen wordt?
 
Het toekennen van het makerschap is cruciaal omdat alleen aan de maker de auteursrechten en de daarbij behorende vergoedingen toekomen. Logisch dus dat je je graag maker wilt noemen.
 
Een verwatering van deze term lijkt onschuldig, maar raakt de kern van ons werk en ons inkomen. De Auteurswet kent maar één rechthebbende en dat is de maker. In juridische zin is het dus een zaak van leven en dood of je een maker bent of niet. Voor de Auteurswet ben je simpelweg een niet bestaand wezen als je geen maker bent.
 
Ben je geen maker, heb je geen Auteursrecht. Laten we dan ook zorgvuldig omgaan met de term maker.
 
Amen.
 

Foto Franky Ribbens: Titia Hahne