‘Ik vind het lastig mijn personages niet te sparen’

Onder de blote hemel leverde Lilian Sijbesma in september de Visser-Neerlandiaprijs voor Scenario 2018 op en in oktober ontwikkelingsgeld van het Filmfonds. “Ik hou van films en series die een verhaal boven de alledaagse werkelijkheid uit laten stijgen.”

Schrijft u momenteel aan iets?
Ja, aan Onder de Blote Hemel, mijn eerste speelfilmscenario. Over een meisje van tien dat opgroeit met een verstandelijk beperkte moeder, terwijl ze zelf een ‘normale’ intelligentie heeft. De film gaat over de periode waarin zij haar moeder voorbij groeit en de problemen tussen hen steeds meer uit de hand lopen. Het scenario speelt zich af in een vrij geïsoleerde arena. De personages wonen op een camping midden in het bos, en het bos speelt ook een grote rol in hun verhaal.

Op het moment focus ik me voornamelijk op de laatste akte. Hoe loopt het verhaal precies af, hoe letterlijk (of juist niet) wil ik daarbij worden en hoe laat ik de personages achter? Best een gepuzzel.

Is schrijven uw hoofdberoep?
Nee, ik regisseer ook.

Wordt u gelukkig van schrijven?
Ja! Toevallig had ik gisteren een soort van ‘doorbraak’. Ik denk dat ik de oplossing heb gevonden voor één van de dingen waar ik al langer mee worstel, dus ik zit nu nog middenin die euforie. Nu maar afwachten of deze oplossing overeind blijft, wellicht is volgende week weer alles anders.

Eerlijk gezegd is schrijven voor mij één grote schakeling van eindeloos vastlopen en puzzelen tot het kwartje weer valt, en dan weer opnieuw. Maar misschien is dat voor iedereen wel zo? Als ik het zo omschrijf is het eigenlijk gek dat ik er gelukkig van wordt, maar het is wel zo.

Voor welke film bent u onlangs naar de bioscoop gegaan?
Ik heb vrij veel films gezien de laatste de tijd. Degene die de meeste indruk op me heeft gemaakt is Shoplifters (geschreven en geregisseerd door Hirokazu Kore-Eda). Een film met enorm intrigerende personages over wie je steeds meer te weten komt, in een verhaal met een hele sterke mix van plot en psychologische diepgang.

Wat is het laatste toneelstuk dat u heeft gezien?
Dat is alweer een tijdje geleden, het stuk ‘Woiski vs. Woiski’. Een stuk waarin verschillende tijdlagen op soepele wijze verweven worden en een generatieconflict tussen een vader en een zoon steeds verder wordt opgevoerd. Met de nodige maatschappijkritiek. Aangrijpend en beklemmend.

Weet u wat er momenteel aan Nederlands drama op televisie is te zien?
Ja, voornamelijk veel crime series. Naar mijn idee wordt de kwaliteit van de series wel steeds hoger, of worden er althans ook steeds meer series van hogere kwaliteit gemaakt. Maar crime is niet helemaal mijn genre. Ik zou het leuk vinden als er meer in andere genres werd gemaakt. Zoals coming of age-series of science fiction, psychologisch drama of juist een mooi gelaagd familiedrama. Of een combinatie daarvan. En ik hou van films en series die een verhaal boven de alledaagse werkelijkheid uit laten stijgen. Bijvoorbeeld door een uitgesproken wereld waarin het zich afspeelt of fantasievolle elementen in het scenario. Dat zie je weinig in Nederlandse series. Op on demand-platforms zie je veel meer in dit soort genres. Daar ben ik blij mee en volgens mij ben ik niet de enige die daar graag naar kijkt. Ik hoop dat het een verandering teweeg kan brengen in het Nederlandse aanbod.

Heeft u behalve schrijven nog andere bronnen van inkomsten?
Ja, ik doe van alles. Ik heb net financiering gekregen voor dit scenario, waardoor ik me helemaal op het schrijven ervan kan richten en dat is heerlijk. Maar ik heb het afgelopen halfjaar ook redactie voor een jeugdserie gedaan, terwijl ik daarnaast bezig was om nieuwe plannen en ideeën op te zetten. Ik kan nu ook nog niet zeggen hoe het er over een halfjaar uitziet.

Welke film had u willen schrijven?
It’s not me, I swear, een Canadese film (foto boven, geschreven en geregisseerd door Philippe Falardeau), over een jongetje dat zich na het vertrek van zijn moeder heel destructief uit, zowel naar zijn omgeving als zichzelf. Ondanks het zware thema met veel humor gebracht en prachtig gestileerd. Een hele bijzondere film. Ik dacht dat het een boekverfilming was, daarmee bedoel ik trouwens niet dat ik graag een boekverfilming zou schrijven, maar wel een film die zo scherp en aangrijpend is.

Wat is uw sterkste punt als schrijver?
Ik denk mijn inlevingsvermogen. Ik leef me makkelijk in iemands beleving in, of het nou om echte mensen of fictieve personages gaat. En ik vind mensen, en de verschillen tussen hen, eindeloos intrigerend. Om die reden dacht ik ooit dat het een goed idee was om psychologie te gaan studeren. Maar het bleek een nog beter uitgangspunt voor het schrijven en maken van drama.

Wat moet u als schrijver nog leren?
Heel erg veel! Doordat ik me makkelijk in personages inleef vind ik het vaak ook heel lastig om ze niet te sparen. Maar ja, zolang ik ze spaar, vermijd ik het drama. Ik moet mezelf echt dwingen om het de personages zo moeilijk mogelijk te maken. Ik denk dat ik daar nog veel scherper in kan worden. Daarnaast hou ik heel erg van het puzzelen met een plot, maar ook dat kan altijd sterker en organischer. Het lijkt me bijvoorbeeld echt een uitdaging om een scenario te schrijven waarin de plot ook tijdlagen door elkaar verweeft of in minder chronologische volgorde opvoert.

Van wie heeft u het vak geleerd?
Ik geloof niet dat er één persoon is die me dat heeft geleerd. Ik heb gestudeerd aan de HKU en ik denk dat ik daar met name heb geleerd hoe je een verhaal visueel vertelt. En vooral ook hoe het niet werkt, haha. Door veel te bedenken, maken en proberen werd ik daar constant mee geconfronteerd. Maar het echte scenarioschrijven heb ik denk ik pas na die tijd geleerd. Gewoon door veel te schrijven. En door heel veel films en ook steeds meer series te kijken. En scenario’s te lezen!

Het lezen van scenario’s vind ik super inspirerend. Om te zien hoe een andere schrijver een verhaal opbouwt, karakters neerzet en je meeneemt in een sfeer is enorm leerzaam. Juist ook als die stijl erg afwijkt van hoe ik zelf schrijf, kan dat ervoor zorgen dat ik me meer bewust word van wat ik zelf toepas. Dat geldt eigenlijk net zo goed voor het lezen van boeken.

Aan wie moet de Lilian Sijbesma-schrijfbokaal worden uitgereikt?
Haha, vooropgesteld dat me dat een vrij slechte naam voor een prijs lijkt. Er is ongetwijfeld een prijs te bedenken die een stuk vlotter bekt. Maar hij mag worden uitgereikt aan schrijvers die authentiek en origineel zijn in hun verhalen, genre-overschrijdend, en die weten te raken!

Hoewel het me eigenlijk ook leuk zou lijken als er meer gekkige prijzen zouden zijn. Zoals een prijs voor het meest intrigerende hoofdpersonage. Of de meest verrassende opbouw. Het zou toch leuk zijn als dat soort prijzen bestonden?

Wilt u nog iets kwijt?
Bedankt dat ik mee mocht doen aan deze rubriek! Ik moet eerlijk bekennen dat ik de vragen best lastig vond. Kennelijk verschuil ik me toch liever achter fictieve personages.

Foto Lilian Sijbesma: Bart Juttmann