Verleden, heden en toekomst in één ervaring

De beste scenario’s komen soms tot stand door heftige conflicten of via bizarre omwegen. In de serie anekdotes over het schrijfproces deze keer Arrival, de adaptatie van een schijnbaar onverfilmbaar kort verhaal over buitenaardse wezens, ouderschap en de Sapir-Whorfhypothese.

Eric Heisserer moest huilen toen hij Story of Your Life van Ted Chiang voor het eerst las. De scenarist, die tot dan toe vooral naam had gemaakt met scenario’s van horror-remakes als Nightmare on Elm Street en The Thing, werd diep geraakt door het korte science-fictionverhaal over een linguïste die de taal van buitenaardse wezens moet proberen te ontcijferen en onder invloed van die communicatievorm visioenen krijgt van haar eigen toekomst. In de bijna twintig jaar nadat het werd uitgebracht, kreeg Story of Your Life een bijna mythische status, maar verfilmd werd het niet. De vertelstructuur van Chiangs verhaal, een ingenieuze constructie waarin verleden, heden en toekomst tegelijkertijd plaatsvinden, leek daar te ingewikkeld voor.

Non-lineaire symbolen

Heisserer kon het verhaal over Louise Banks en haar buitenaardse ervaring niet loslaten en zette zijn ideeën over een mogelijke verfilming op papier. In 2005 begon hij met pitchen. Twee jaar lang liep Heisserer met het boek onder zijn arm, hopende dat producers het wilden lezen en er net zo enthousiast over raakten als hijzelf, maar overal werd hij weggestuurd. Alleen als Heisserer zijn idee zou aanpassen en er een invasie-actiefilm van zou maken, waarin Louise aan het einde een alien voor de bek zou slaan, durfden producenten het aan. Het idee was te risicovol, met zo’n verhaal vol ingewikkelde wetenschappelijke concepten, niet in de laatste plaats de Sapir-Whorfhypothese (ook wel de hypothese van linguïstische relativiteit genoemd), die, zo meldt Wikipedia, “stelt dat de specifieke taal die we spreken invloed heeft op de manier waarop we denken over de werkelijkheid”. Door de non-lineaire taal die de buitenaardse wezens gebruiken, begint Louise verleden, heden en toekomst simultaan te ervaren.

Uiteindelijk vond hij twee gelijkgestemden: Dan Cohen en Dan Levine van productiebedrijf 21 Laps. Samen verkregen ze de filmrechten. Vervolgens besloot Heisserer de eerste versie van het scenario in 2011 alvast te schrijven, zonder opdracht of toezegging van een studio. Dit spec script belandde uiteindelijk op de Black List, een lijst van de beste (nog) niet geproduceerde scripts in Hollywood en toen begon het balletje te rollen. De onafhankelijke financiers FilmNation en Lavabear kwamen in 2012 aan boord, Paramount hapte toe en in 2014 kwam regisseur Denis Villeneuve erbij. Die hield eerst een lange serie gesprekken met Heisserer, waarin hij hem uitvoerig aan de tand voelde over zijn drijfveren en ideeën. Toen hij uiteindelijk toezegde, was dat met de mededeling: “Now we’re married”.

Jengapuzzel

Na bijna tien jaar leuren kon Eric Heisserer beginnen. Hij schreef vele scenarioversies, tot hij de juiste constructie had gevonden. Hij moest niet te veel weggeven, maar ook niet te obscuur worden. Hij zocht naar dramatische crescendo en conflict: de emotionele lijn moest lineair zijn, ook al was de verhaallijn dat niet. Het feit dat Louise de toekomst ervaart, vormt namelijk het emotionele hart van de film, een hartverscheurend verhaal over ouderschap, onvermijdelijkheid en rouw. De belangrijkste aanpassing die hij deed om het geheel cinematografisch te laten werken, was dat er direct contact was tussen Louise en de buitenaardse wezens en dat ze niet, zoals in het boek, lichtjaren van elkaar verwijderd via een scherm communiceerden. Het script was geconstrueerd als een Jengapuzzel. Heisserer dwong de titel van executive producer af, zodat niemand er zonder zijn toestemming iets kon uithalen en de hele constructie in elkaar zou donderen.

Tijdens het productieproces stonden alle neuzen dezelfde kant op, wat enorm hielp volgens Heisserer. Iedereen wilde dezelfde film maken, een zeldzaamheid in Hollywood. Het resultaat is Arrival, een film die ontroerend en nagelbijtend spannend tegelijk is en de kijker bijna tot voorbij het uiterste van het voorstelbare sleept en naar adem happend achterlaat.

Heisserers doorzettingsvermogen leverde acht Oscarnominaties op, waaronder die voor beste film, beste regie en beste bewerkt scenario.