Flikken Rotterdam en Maastricht: series (schrijven) die nauw verbonden zijn met de stad

Ruim anderhalf miljoen kijkers hadden de eerste afleveringen van Flikken Rotterdam, een nieuwe variant op het al tien jaar succesvolle Flikken Maastricht, series waarin beide steden opvallend aanwezig zijn. Wat betekent het voor een scenarioschrijver om te werken met zo’n arena?

De beste persoon om dat te vragen is zonder twijfel Jan Harm Dekker, sinds jaar en dag hoofdschrijver van Flikken Maastricht en nu ook van de spin-off, Flikken Rotterdam. En van Spangen, een politieserie (1999-2005) die zich ook afspeelde in Rotterdam, maar heel anders van opzet was, zegt Dekker. Samen met zijn vaste maat Henk Apotheker bedenkt hij de grote lijnen, die hij met een team schrijvers verder uitwerkt. (Bij de eerste Flikken-versie, die in Gent, was Dekker niet betrokken.)

In tegenstelling tot Spangen en bijvoorbeeld ook Moordvrouw, vertellen de Flikken-series verhalen waarin de stad prominent aanwezig is. Ze worden ook in nauwe samenwerking met de stad gemaakt. Preciezer gezegd, met het bevoegd gezag. Tot aan de burgemeester toe.  Bij het eerste seizoen van Flikken Maastricht, ging toenmalig burgervader Gerd Leers graag in op het aanbod van een cameootje in een van de afleveringen.

Burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam heeft de serie op Facebook gepromoot. Een groot acteur is hij niet, maar in dit filmpje op de facebookpagina van Flikken Maastricht doet hij zijn best en zegt hij gedragen: ‘Mijn mooie stad kan een paar goede rechercheteams altijd goed gebruiken. Het gerucht gaat al geruime tijd rond in deze stad. Dat gerucht moet worden ontzenuwd. Het klopt. Flikken komt naar Rotterdam!’

Flikkendag

‘There’s no such thing as bad publicity’, citeert Dekker een zienswijze van het Amerikaanse leger. In Maastricht en Rotterdam houden ze die zienswijze er kennelijk ook op na: ook al gaat Flikken over criminaliteit, een serie die de stad voortdurend in mooie beelden laat zien, is uitstekende promotie.
De gemeente en het VVV in Maastricht betaalden de eerste drie seizoenen ieder 40.000 euro per jaar mee aan Flikken. Volgens een woordvoerder wordt sindsdien alleen nog bijgedragen in de vorm van parkeerontheffingen, goed voor jaarlijks achtduizend euro, en ook  neemt Maastricht de helft van de kosten voor zijn rekening van de inzet van politie voor begeleiding van opnames, locatieverkenningen en het draaien van waarheidsgetrouwe scènes, voor maximaal 10.000 euro per jaar. “En verder denken we mee. Juist daarin ligt voor producent Eyeworks een belangrijke meerwaarde. “
De serie heeft de stad naamsbekendheid opgeleverd en veel bezoekers die de Limburgse ‘crime scene’ wel eens zelf wilden bekijken. Ze kunnen een speciaal spel doen, het ‘Flikken Maastricht Dossier’, een wandelroute langs plekken waar is gefilmd, en vooral de tweejaarlijkse Flikkendag heeft laten zien wat de serie voor de stad doet. De editie van 2014 trok bijna 100.000 bezoekers. Waarmee de Flikkendag helaas ten onder is gegaan aan zijn succes. Het was zo druk dat uit veiligheidsoverwegingen is besloten ermee te stoppen.

Metropool

De gemeente Rotterdam zorgde in de aanloop naar Flikken onder meer voor een stadstour langs plekken die volgens haar filmisch interessant waren. “Dan krijg je natuurlijk alleen de highlights en de hoogbouw te zien”, zegt Dekker, “terwijl ik het vooral interessant vind hoezeer mensen in Rotterdam door- en langs elkaar leven. De stad is veel gemêleerder dan bijvoorbeeld Amsterdam, waar je echt een centrum met buitenwijken hebt.”
Desondanks was hij onder de indruk toen hij de eerste afleveringen zag, inclusief de House of Cards-achtige opening vol versnelde beelden van een metropool in actie. “Maastricht is bourgondisch en middeleeuws, ook heel mooi, maar ik moet toegeven dat ik fan ben geworden van Rotterdam. Ik had natuurlijk al Spangen geschreven en in de jaren tachtig in Rotterdam gewoond, maar het is er zo veranderd. Alsof de slang is verveld en er een heel nieuwe stad is ontstaan. Prachtig.”

De scènes op de Willemsbrug, die twee uur lang voor alle verkeer werd afgesloten, vindt hij een hoogtepunt. Dat Flikken zo’n unieke plek kon gebruiken komt mede doordat het contact met de autoriteiten tijdens het schrijven en draaien intensief was en is. Sinds jaar en dag staat in Dekkers mobieltje het nummer van zijn contactpersoon bij de politie in Maastricht. In Rotterdam zijn er inmiddels twee vaste aanspreekpunten; agenten die contact leggen met andere afdelingen als Dekker informatie nodig heeft. “Mijn connectie in Maastricht heeft ook geholpen om aarzelingen bij de Rotterdamse politie weg te nemen en vragen te beantwoorden. Die zijn er in het begin natuurlijk.”

Realistisch

De gesprekken met de politie en het Openbaar Ministerie vind Dekker erg leuk aan Flikken. “We zitten dicht op de realiteit. Als we een scenario hebben, leggen we dat altijd voor om te kijken of het verhaal zoals wij het willen vertellen klopt. Het kan dan ook gaan over details: hoe verloopt de aanhouding van een verdachte? Als je Moordvrouw hebt gezien, weet je dat zoiets in die serie van ondergeschikt belang is. Bij Flikken willen we dat het realistisch is.”
Daarnaast zijn politie en OM een bron van ideeën en inspiratie, wat best prettig is voor series die al tien jaar lopen, respectievelijk bedacht zijn om flink wat seizoenen mee te gaan. Dekker: “Het is altijd actueel. Al is niet alles waarmee ze komen geschikt. Politie en OM houden ervan als een onderzoek vlekkeloos is verlopen. Maar voor ons zit daar weinig drama in.”

Uiteindelijk is het aan de schrijvers om de verhalen te kiezen. “In een bepaald seizoen van Flikken Maastricht wilden we iets met neonazi’s doen, waarvan de recherche-afdeling stelde dat het helemaal niet meer speelde. Ik baalde, maar heb het toch doorgezet en achteraf gaven ze me gelijk. Juist in die periode werden in Duitsland de beruchte ‘dönermoorden’ gepleegd, door neonazi’s.”
Ook de verhaallijn over een criminele motorbende die in Maastricht café-eigenaren afperste, was ontleend aan de harde werkelijkheid. “Satudarah had zich in die tijd net in Limburg gevestigd.”  Het overkoepelende verhaal in het elfde seizoen van Flikken Maastricht, dat komend najaar op tv is, wordt het intreden van de onderwereld in de bovenwereld. “De politie weet gewoon dat in sommige gemeenteraden mensen zitten die worden aangestuurd door hasjdealers.” Volgens Dekker heeft de politie in Maastricht in de begintijd wel eens aangedrongen op het behandelen van specifieke onderwerpen in Flikken, zoals huiselijk geweld. Maar dat gebeurt eigenlijk niet meer.
Het openingsseizoen van Flikken Rotterdam, dat sinds 8 januari elke vrijdag om 20.30 uur te zien is op NPO1, gaat over de omgang van de politiek met criminaliteit. “Een groot dilemma. Politieteams vertelden me dat ze in sommige Rotterdamse wijken echt geen zicht meer hebben op wat er speelt, er is daar sprake van een hele parallelle samenleving”, zegt Dekker. “Wat moet je dan? De Volkskrant had begin januari een verhaal over de Teevendeal en de problemen die het geeft als je deals sluit met criminelen in de hoop erger kwaad te stuiten. Het sloot naadloos aan op wat wij hebben verzonnen.”

Positieve boodschap

Problemen over de inhoud van de serie, die immers gaat over moord en doodslag, corruptie en alle illegale ellende die je maar kunt bedenken, heeft hij nooit gehad, zegt Dekker. Misschien wel omdat de boodschap in de serie uiteindelijk positief is: de misdrijven worden opgelost. Het loopt goed af, de kwaaien worden gestraft, het recht krijgt zijn beloop, de televisie kan met een gerust hart uitgezet. Wat natuurlijk een veel rooskleuriger beeld van onze samenleving laat zien dan reëel is.
Bij één aflevering, over de dreiging van een terroristische aanslag, hield Dekker rekening met Rotterdamse bezwaren, maar die bleven uit. “Een aanslag is toch de grote angst van mensen in steden, en dat wakker je wellicht aan. Ik had verwacht dat ze er huiverig voor zouden zijn.”

Alleen de Rotterdamse haven wilde niet meewerken aan Flikken Rotterdam, omdat het dan vast weer zou gaan over cocaïnesmokkel. “Daar hebben ze een punt, natuurlijk gaat het bij ons over criminele activiteiten. Ik zit er overigens niet mee. Iedereen denkt bij deze serie meteen aan de haven, maar de stad is groot genoeg.” Wellicht komen er voor nieuwe seizoenen alsnog kansen om er te filmen, denkt Dekker.
Rotterdam betaalt niet mee aan Flikken, maar de serie profiteert zeker van hulp in natura. “Als we bijvoorbeeld een arrestatieteam nodig hebben, wordt vanuit de politie Rotterdam gevraagd of er een team is dat zin heeft om op een vrije dag te komen draaien. Meestal lukt dat. Mensen vinden het leuk om te laten zien wat ze doen en een beetje reclame te maken voor hun werk. En wij hoeven geen figuratie te regelen.” Politieauto’s komen van een verhuurbedrijf. “Maar we horen van de politie wel weer precies wat voor materieel we moeten hebben.”
“De gewone regels gelden, maar we proberen de serie optimaal te faciliteren”, zegt een woordvoerster van de gemeente. Snelheid helpt. Dus er wordt ook geholpen met het leggen van contacten als dat nodig is, bijvoorbeeld met de RET, het openbaar-vervoerbedrijf. En de wagens die nodig zijn bij de opnames hebben vaste parkeervergunningen.

Dader heeft het niet gedaan

Het is interessant om Jan Harm Dekker te horen over zijn werk als hoofdschrijver. Het bedenken van de lange lijnen en het plotten beschouwt hij als zijn voornaamste kracht. “Ik ben heel episch, het verhaal interesseert me. Ik verzin vaak nieuwe wendingen door mezelf voor het blok te zetten, alles een kwartslag te draaien en de boel opnieuw te verkennen. Dan zeg ik: “Oké, degene die ik telkens heb beschouwd als de dader heeft het niet gedaan.” Dan moet ik wel nieuwe twists verzinnen, die ook zo werken voor de kijker natuurlijk.”
Dekker krijgt wel eens kritiek op zijn karakters. “Dat ze te veel in dienst van het plot staan. Dat begrijp ik wel. In de loop van de seizoenen verandert het wel. Dan ken ik mensen beter in hun rol en gebruik ik wat ik van ze heb gezien om hun karakter neer te zetten. Acteurs vragen er op een gegeven moment ook om. Maar het moet groeien. Ik ben niet iemand die een karakter helemaal tot in detail bedenkt. Ik vind het prettig als ik de acteurs ken en daarop kan schrijven.”
Dekker vond het moeilijkste aan schrijven voor Flikken Rotterdam dan ook dat de acteurs aanvankelijk nog niet bekend waren. “Toen ik de cast wist, hoorde ik meteen Maryam Hassouni in mijn oor praten. En ik dacht: ‘o jee, wat heb ik allemaal geschreven voor dat kleine meisje?’ Maar ze is een partij stoer, dat redde ze gemakkelijk, gelukkig. Van Cees Geel weet ik precies wat hij doet. Maartje van de Wetering is heel serieus, maar als ze lacht dan breekt haar gezicht open. Daar ga ik zeker op schrijven.”

Perspectief

De grote ‘burden’ van de serie, zegt Dekker, blijft dat Flikken altijd vertelt vanuit het perspectief van de politie. “Terwijl aan de andere kant zoveel drama zit. Ik zou heel graag laten zien hoe aanslagplegers bezig zijn met hun voorbereidingen, hoe ze twijfelen, wat hun last-minutegedachten zijn. Of een lid van een motorbende laten binnenstormen in een café, de boel kort en klein laten slaan en dan laten vertellen dat hij de café-eigenaar gaat beschermen. Dat kan jammer genoeg niet, je vertelt dat allemaal van buitenaf. De slechtheid moet je in enkele scènes zien te proppen, waardoor de bad guys ook snel wat platter worden.”
Hoe het idee voor Flikken Rotterdam is ontstaan weet Dekker eigenlijk niet. Hij vermoedt dat de AVROTROS en producent Eyeworks eropuit waren om het gewilde vrijdagavondslot op NPO1 te veroveren met een project dat zijn kracht al had bewezen. “We waren het er wel snel over eens dat het stadser en ruiger moest worden dan Flikken Maastricht. Er wordt meer gevochten, hopelijk niet té veel voor alle kinderen die om 20.30 uur ook televisiekijken.”
Er zijn meer veranderingen. Waar Flikken Maastricht wordt gedragen door het koningskoppel Eva en Wolfs – Angela Schijf en Victor Reinier, heeft Flikken Rotterdam vijf min of meer gelijkwaardige hoofdpersonages. Twee rechercheteams (met Cees Geel, Mark van Eeuwen, Maryam Hassouni en Maartje van de Wetering), die in elke aflevering een eigen onderzoekslijn hebben, plus de officier van justitie, gepeeld door Huub Stapel. “Dat laatste is nieuw voor Nederlandse politieseries”, zegt Dekker. “De officier is een interessante figuur. Aan de ene kant hoort hij bij de politie, maar aan de andere kant leidt hij het justitieel onderzoek. Als de politie het onderzoek niet goed doet, lijdt de officier een nederlaag in de rechtbank. Dat geeft spanningen waar wij natuurlijk dankbaar gebruik van maken.”

Flikker op

De promotie-act van burgemeester Aboutaleb ten spijt, was niet iedereen in Rotterdam enthousiast over de komst van de serie. ‘Agent: flikker lekker op met Flikken Rotterdam’, stond in de zomer als kop boven een boos artikel in het Algemeen Dagblad, waarin politiemensen en hun vakbonden stelden dat de politie zou moeten investeren in haar personeel en niet in een commercieel project.
Dekker kan zich de kritiek wel voorstellen. “Er zal altijd onvrede zijn. Flikken is leuk voor het imago van het korps, maar als je weinig betaald krijgt en omkomt in het werk, dan denk je: had ik maar wat meer tijd om misdaad op te lossen. Ik heb gezien wat die mensen allemaal doen en voor welke beloning. Petje af. Daar kwamen de cao-onderhandelingen die toen muurvast zaten nog bij. Aan de andere kant, zoals gezegd figureren veel politiemensen in hun eigen tijd. Ze vinden het ook leuk om mee te doen aan een serie die draait rond hun eigen werk in hun eigen stad.”