Een buddy movie, maar dan over vrouwen

Blowen. Zuipen. Ruige muziek. Dansen op de tafels in de voetbalkantine, waar een zwetende Amsterdamse volkszanger met het nummer ‘Likkie lak’ een klotsende menigte in extase krijgt. Dames 4 heeft geen bal verstand van voetbal, maar over feesten hoef je ze niets te leren. Ook al zijn ze rond de dertig; ze leven wild en ze leven impulsief. Al ben je tien jaar ouder, waarom zou je niet met je nieuwe voetbaltrainer het bed induiken als je hem tegenkomt bij de afhaalchinees?

Vooral niet te veel over de toekomst nadenken. Dat wil Wyne (Hannah van Lunteren) uit Dames 4 van scenarist Lotte Tabbers en regisseur Maurice Trouwborst. “Ze is een uitvergroting van mezelf”, zegt Tabbers over Wyne. “Al zeiden ze in mijn team: ‘hoezo uitvergroting?'”

Autobiografische elementen te over. Net als Tabbers start Wyne op haar dertigste een eigen voetbalteam. Beiden in reactie op al die vriendinnen die serieus én zwanger worden. Niet dat je aan keuzes ontkomt, merken ze beiden, maar het is in ieder geval uitstel. “Een kind? Dan wil ik wel eerst het voetbalseizoen afmaken”, zei Lotte ooit tegen Trouwborst, met wie ze toen nog samenwoonde. Wyne is een tikje extremer, zoals dat hoort in drama. Kinderen? Nooit! Ze is geschokt als haar beste vriendin Nanda (Jennifer Hoffman) vertrekt uit het gezamenlijke appartement om met haar vriend een gezin te stichten. Op een feestje zet Wyne het dreinende zoontje van vrienden hardhandig op de gang. ‘Flikker toch op’. “Een kind? Dan wil ik wel eerst het voetbalseizoen afmaken”

Geen watjes
Zo. Dat is karakter. De vrouwen van Tabbers zijn geen watjes. “Ik wil laten zien dat kinderen krijgen voor ons echt niet zo vanzelfsprekend is, dat het niet een oergevoel is dat vanzelf bij je begint te borrelen. Bij mij niet in ieder geval. Ik worstel ermee. Kinderen ‘neem’ je tegenwoordig, maar ik zou het makkelijker vinden als het me gewoon overkwam.
Kinderen betekenen een heel grote omslag. Zeker als je kijkt naar de levensstijl van dertigers. Ze blijven heel lang bij hun ouders hangen. Wyne trekt bij haar moeder de koelkast open en eet hem leeg, ze leent geld, ze is onvolwassen. Dat ze zo heftig reageert op Nanda´s vertrek vind ik heel herkenbaar. Volgens mij denken veel vrouwen bij zo’n mededeling onwillekeurig: ‘Zwanger worden? En ik dan? Wat betekent dit voor mij? Raak ik je nu kwijt als vriendin?'”
Want, benadrukt Tabbers, Dames 4 is in de eerste plaats een film over vrouwenvriendschap. Over de derde helft: het bier na de zoveelste met grote cijfers verloren wedstrijd. “Je bouwt in zo’n voetbalteam een hechte band op. Eén van onze speelsters is eigenlijk veel te goed, maar ze denkt er niet over om naar een ander elftal te gaan. In films zijn vrouwen vaak aan het zeuren en zeiken, of ze zijn rivalen. Dit is een buddy movie die nou eens niet om mannen draait. En het is een film om te lachen. Dat zie je ook veel te weinig: Nederlandse comedy rond vrouwen. Op Gooische Vrouwen na natuurlijk.”

Tekortkomingen
Niet alles aan Dames 4 is goed gelukt. Tabbers is niet te beroerd enige tekortkomingen op te sommen. “Het begin van de film was in het hele maakproces al een probleem en is steeds herschreven. Het ging over vriendschap en over kinderen krijgen en we zochten naar de manier om dat er goed in te krijgen. Ergens in dat proces heeft iedereen uit het oog verloren dat er een openingsscène móet zijn waar je de hechte band ziet tussen Wyne en Nanda. Die is er niet. Het begint met een groepsscène met grappen, die je nu niet zo goed kunt plaatsen. Maurice heeft hem zoveel mogelijk ingekort.

Ook de scène aan het einde, waar Wyne en Nanda het goedmaken, had beter gekund. Je hebt altijd wel eens dat iets op papier heel goed lijkt, maar op de set of in de montage niet blijkt te werken. Achteraf zie ik ook wel wat er mis was met de oorspronkelijke slotscène. Nanda moest in een te korte tijd schakelen van boos naar grappen maken naar verdrietig. De grappen zaten de emotie in de weg. Na veel sleutelen in de montage is dat wel verholpen, maar ik blijf natuurlijk mijn eigen fout zien.

Tabbers is lovend over de samenwerking met Trouwborst. “Je kunt best een film met je ex maken”, verklaarde ze al vol enthousiasme tijdens de première van Dames 4 vorige maand in de Pathé Arena. “Maurice en ik hebben elkaar echt versterkt. Dat komt denk ik omdat hij mij deelgenoot maakte van al zijn stappen. Daardoor had ik meer begrip voor veranderingen die hij wilde aanbrengen. Regisseurs zouden dat meer moeten doen. Dat voorkomt conflicten en je voelt je als schrijver minder snel vergeten of benadeeld.

Ik had bijvoorbeeld een lading aan anekdotes over mijn team die ik in het verhaal wilde stoppen. Maar het grootste deel is gesneuveld. Maurice hamerde erop dat de film moest gaan over Wyne en Nanda en heeft me ervan overtuigd dat zijlijnen die niet echt noodzakelijk waren eruit moesten. En sommige regisseurs kaarten alleen problemen aan, maar hij kwam ook vaak met suggesties: ‘Weet je wat vet is’, zei hij dan. En dan kwam er vaak iets wat ik ook vet vond.”

Personages mochten wel bizar zijn, als het maar niet ongeloofwaardig werd

De toon van de film was een terugkerend onderwerp tussen regisseur en scenariste. Het moest comedy zijn, maar wel zo realistisch mogelijk. Personages mochten wel bizar zijn en bijvoorbeeld een placenta ronddragen in een tasje of teksten van Marco Borsato als levensmotto hebben, als het maar niet ongeloofwaardig werd. Als de jonge trainer na de nacht met Wyne even snel verdwenen blijkt als hij is gekomen, neemt Wyne’s broer Menno (Gido Pollemans) de boel over. Hij heeft geen enkele kennis van zaken maar de juiste portie enthousiasme.

Aanmodderen
Net terug van wereldreis met zijn gammele bus, is hij typerend voor de personages waarmee Tabbers haar film bevolkt: ze weten niet goed wat ze willen, hebben vaak gehoord dat ze ook niet zoveel kunnen, maar modderen manmoedig door. “Dat zegt wel iets over hoe ik tegen het leven aankijk, ja. Je kunt er een rommeltje van maken, maar waarom zou het niet onoverzichtelijk en richtingloos mogen als je je daar goed bij voelt? Als je liever alleenstaande moeder wilt zijn dan deel van een traditioneel gezin, waarom niet? Niet alles hoeft precies in het plaatje te passen en volgens de regels. Het gaat erom wat jou gelukkig maakt. Ik vind dat een geruststellende gedachte.”
Dat geldt overigens niet voor het vak scenarioschrijven. Absoluut niet, spreekt Tabbers beslist. Daarin zijn regels heel belangrijk. De drie-aktenstructuur, de vraag ‘wat is het ergste dat een personage kan overkomen?’, de actieve, doelgerichte hoofdpersonage die zich ontwikkelt; het zijn allemaal belangrijke hulpmiddelen bij het schrijven van een goed script. “En binnen die structuur moet je originele dingen doen.”

Tegelijk kijkt ze bewonderend naar het scenario van haar collega Anne Barnhoorn voor Aanmodderfakker, “waarin het hoofdpersonage niets wil en geen enkele verandering doormaakt”. Tabbers betwijfelt overigens of dat geaccepteerd zou worden in het geval van Wyne. “Naar vrouwelijke personages wordt, denk ik, anders gekeken. Ik las een keer in een artikel dat veel vrouwen mannen graag zien in de rol van hulpeloze goedzak, die er een potje van maakt – daarom zijn de Jumbo-reclames ook zo populair. Maar om zichzelf kunnen ze minder lachen. Dus als je een al redelijk onsympathiek vrouwelijk personage neerzet die er een potje van maakt en die ook nog eens niet van haar fouten leert, haken veel vrouwen af, vrees ik. Het is trouwens niet zo dat ik Wyne daarom een ontwikkeling heb gegeven. Ik houd daar op zich ook wel van.”

Comedy met een randje
Aanmodderen. Dat doen ook de speelsters van Dames 4, en wel meer personages van de generatie filmers waartoe Tabbers zich rekent; behalve Trouwborst en Barnhoorn onder anderen Michiel ten Horn, Jim Taihuttu, Rob Lücker, Arne Toonen, Steffen Haars en Flip van der Kuil. Filmmakers die elkaar kennen uit de tijd dat ze op de Filmacademie en Hogeschool voor de Kunsten Utrecht zaten. “Comedy met een randje, dat soort films kenmerkt ons. En we zijn in het algemeen gefocust op de Amerikaanse Indie films: Todd Solondz, Superbad, 40 Year Old Virgin, South Park, Wes Anderson.
Zelf ben ik weg van Bridesmaids. Dat was met films als Lola Versus, Frances H, Happy go Lucky en Knocked Up een inspiratiebron voor Dames 4, veel meer dan de ultieme voetbalmannen van All Stars. Alles wat ik leuk vind komt uit Amerika. En niet te vergeten Scandinavië. Ik denk altijd: wat ze in Amerika maken, gaat ons niet lukken, maar Scandinavische films zouden we moeten kunnen evenaren.

Tussen onder andere MissiePoe16, Zwemparadijs, Patatje Oorlog en later dit jaar De Boskampi´s, films die helemaal draaien om kinderen, is Dames 4 een opvallende film in Tabbers’ oeuvre. “Voor Patatje Oorlog en De Boskampi’s ben ik gevraagd. Die film (geregisseerd door Arne Toonen en op 30 april in de bioscoop) wordt ook heel leuk. Maar Dames 4 is wat ik persoonlijk graag wil maken.” Tabbers vindt het dan ook jammer dat de film niet in de bioscoop draait en ook geen filmfestival heeft gehaald. “Maar goed, één keer op televisie en je hebt een paar honderdduizend kijkers. Dat haal je niet in de bioscoop.”

Ze verwijst met enige spijt naar twee andere eigen projecten, Sluiskil en Later lach je erom, waarmee ze al jaren bezig is, maar die maar niet rondkomen. Werk heeft ze overigens genoeg, er zijn momenteel drie series waarbij ze betrokken is, en ze doet de boekverfilming van Glijvlucht.
Of ze haar hele leven blijft schrijven? “Soms vliegt dat idee me aan en weet ik zeker dat ik dat niet kan. Na de zomer, toen de scripts van De Boskampi’s af waren, was ik helemaal in paniek. Ik dacht ‘nu heb ik alles gegeven en kan ik niets meer’. Misschien, als ik verder ben, wil ik nog wel eens regisseren. En lesgeven kan ook natuurlijk. Sommige scenaristen doen alle genres en gaan altijd maar door. Ik schrijf graag over dingen die dichtbij me staan. Kun je dat je hele leven blijven doen? Ik weet het niet.”

Dames 4 is de vierde in de reeks Telefilms die in januari en februari op NPO3 worden uitgezonden, telkens op zaterdag om 20.00 uur. Op 14 februari volgt Groenland​ en op 21 februari Aanmodderfakker, winnaar van de Gouden Kalveren voor beste film, beste acteur en beste scenario. Informatie over de Telefilms op http://telefilm.cobofonds.nl/nieuws/artikel/Telefilm_uitzendingen_2015

Foto Gertie Schouten

Wat zoek je?